Аһалтәкә аты
| Аһалтәкә аты | |
| төркм. turkmen at | |
 | |
| Масса | 465 ± 0 килограмм[1] |
|---|---|
| Дәүләт |
 Төркмәнстан[2] |
| Ил |
Төркмәнстан[3] |
| Йоғонто яһаусы | Turkoman horse[d][4] |
| Төҫ | гнедая[d][5], рыжая масть[d][5][6], buckskin[d][5], вороной[d][5], серая[d][5], паломино[d][7], cremello[d][6] һәм perlino[d][6] |
| Статус нематериального культурного наследия | Представительный список нематериального культурного наследия человечества[d][2][8][9] |
| Бейеклеге/буйы | 1,52 ± 0,08 метр[1] |
| Вики-проект | WikiProject Intangible Cultural Heritage[d] |
 Аһалтәкә аты Викимилектә | |
Аһал-тәкә аты, (рус. Ахалтеки́нская ло́шадь, ахалтеки́нец төркм. Ahal-teke aty), — ул хәҙерге заман Төркмәнстан территорияһында 5000 йылдар элек барлыҡҡа килгән менге ат.
Был - бик борондан килгән нәҫел — ғәрәп, саф тоҡомло инглиз аты (ингл. Thoroughbred) барлыҡҡа килеүенә йоғонто яһаған. Ҡоро эҫегә яҡшы яйлашҡан, башҡа климат шарттарына ла тиҙ күнегә [10][11][12]. Рус телле әҙәбиәттә Ахал-текинская, текинская йәки туркменская лошадь тигән атамалар осрай[13][14].
Дөйөм характеристика
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Мунда бейеклеге 156-158, кәүҙәһенең ҡыя оҙонлоғо 158-160, күкрәк ҡоласы 175-176, бәкәл йыуанлығы 18,5–19,5 см. Сабышта иң юғары тиҙлек: 1000 м — 1 мин 5 с, 1600 м — 1 мин 43,6 с, на 2000 м — 2 мин 11,5 с, 2400 м — 2 мин 41,6 с, 4000 м — 4 мин 39,2 с. Төркмәнстан, Ҡаҙағстан, Рәсәй, АҠШ һәм Германияла үрсетәләр.
Атаманың килеп сығышы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Тоҡомға атама Аһал оазисында саф килеш һаҡланып ҡалыуы [15], шулай уҡ уны үрсеткән төркмәндәрҙең тәкә ырыуы хөрмәтенә бирелгән[16]. Шулай итеп, «аһал-тәкә» — Аһал оазисында йәшәгән тәкә ырыуы аты булып килеп сыға [12]. Европала тоҡом менән яңынан XX быуатта танышалар, төрлө телдәрҙә тоҡом атамалары ошолай алына: ингл. Akhal-Teke, франц. Akhal-Teke, нидерл. Akhal-Teke, нем. Achal Tekkiner, швед. Achaltekeer и т. д.
Шулай уҡ ҡарағыҙ
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ 1,0 1,1 Porter V., Alderson L., Hall S. J. G., Sponenberg D. P. Mason's World Encyclopedia of Livestock Breeds and Breeding (ингл.) — 6 — CAB International, 2016. — P. 433. — 1107 p. — ISBN 978-1-84593-466-8
- ↑ 2,0 2,1 Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Liste représentative du patrimoine culturel immatériel de l’humanité, Lista Representativa del Patrimonio Cultural Inmaterial de la Humanidad (ингл.)
- ↑ http://journals.openedition.org/asiecentrale/1508
- ↑ Edwards E. H. (unspecified title) (фр.) / P. Sabathé, I. Cassou — Romagnat: De Borée, 2006. — P. 128—129. — 272 с. — ISBN 978-2-84494-449-8
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Pidancet-Barrière V. Les mots du cheval (фр.) — Éditions Belin, 2005. — P. 19. — ISBN 2-7011-3607-5
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Lynghaug F. (unspecified title) (ингл.): The Complete Guide to the Standards of All North American Equine Breed Associations — Minneapolis: MBI Publishing Company LLC, 2009. — P. 142. — 672 p. — ISBN 978-1-61673-171-7
- ↑ Lynghaug F. (unspecified title) (ингл.): The Complete Guide to the Standards of All North American Equine Breed Associations — Minneapolis: MBI Publishing Company LLC, 2009. — P. 41. — 672 p. — ISBN 978-1-61673-171-7
- ↑ https://ich.unesco.org/doc/download.php?versionID=70094 (ингл.)
- ↑ https://ich.unesco.org/doc/download.php?versionID=70412 (фр.)
- ↑ Ахалтекинские экспедиции // Ангола — Барзас. — М. : Советская энциклопедия, 1970. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.]; vol. 1969—1978, вып. 2). (Тикшерелеү көнө: 8 апрель 2017)
- ↑ Из истории древнейшей породы. О породе. Официальный сайт Исполнительной дирекции и Селекционного центра Международной ассоциации ахалтекинского коннозаводства (МААК). Дата обращения: 31 декабрь 2010.
- ↑ 12,0 12,1 Климук А. Ахалтеке — последние капли из первоисточника. История породы. Конный завод им. Владимира Шамборанта. Дата обращения: 31 декабрь 2010. Архивировано 16 июль 2011 года. 2011 йыл 16 июль архивланған.
- ↑ Лошадь // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 4 томах. — СПб., 1907—1909.
- ↑ Ахал-текинская, текинская или туркменская лошадь // Большая советская энциклопедия: В 66 томах (65 т. и 1 доп.) / Гл. ред. О. Ю. Шмидт. — 1-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1926—1947.
- ↑ Ахалтекинцы
- ↑ Ахал-Теке // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.) (Тикшерелеү көнө: 30 декабрь 2010)